Στη Βηθλεέμ της Παλαιστίνης, την άγια πόλη που γεννήθηκε ο Βασιλέας των Όλων, κάτω από την Πανίερη Βασιλική της Γέννησης, που ανήγειρε κατά τα έτη 327-333 η Αγία Ελένη και επανοικοδόμησε λαμπρότερη ο Ιουστινιανός μετά την καταστολή των εξεγέρσεων των Σαμαρειτών (529-531 και 556), βρίσκεται το Άγιο Σπήλαιο, ο αυθεντικός τόπος της Γέννησης του Σωτήρα. Το Άγιο Σπήλαιο είναι σκαλισμένο στον φυσικό βράχο και το σχήμα του είναι σχεδόν παραλληλόγραμμο, με 12 μ. μήκος και 3 μ. πλάτος. Από τους πρώτους κιόλας αιώνες του Χριστιανισμού –σύμφωνα με τον σοφό εκκλησιαστικό συγγραφέα Ωριγένη (185- 251)–, η φήμη του είχε διαδοθεί και ανάμεσα στους λαούς που δεν Τον πίστευαν. Στη βασιλική του 4ου αιώνα η είσοδος στο Άγιο Σπήλαιο γινόταν από το κεντρικό κλίτος. Οι αρχιτέκτονες του Ιουστινιανού δημιούργησαν δύο εισόδους, στη βόρεια και στη νότια κόγχη του εγκάρσιου κλίτους. Η τελική διαμόρφωση του Θεοδέγμονος Σπηλαίου και όλος ο εσωτερικός του διάκοσμος χρονολογούνται από τον 12ο αιώνα.
Ο τόπος όπου γεννήθηκε ο Χριστός ανήκει στους Έλληνες ορθοδόξους. Πρόκειται για κοίλωμα σε σχήμα αψίδας. Ένα ασημένιο δεκατετράκτινο αστέρι, που συμβολίζει το φωτεινό άστρο της Γέννησης του Χριστού, υποδεικνύει τη θέση όπου σαρκώθηκε ο Θείος Λόγος. Το 1717 οι Λατίνοι είχαν τοποθετήσει ένα παρόμοιο αστέρι, που εξαφανίστηκε με μυστηριώδη τρόπο μία νύχτα του 1847. Το 1853 η τουρκική διοίκηση επέβαλε την αντικατάστασή του, θέτοντας τέρμα στις σκληρές αντιπαραθέσεις και αλληλοκατηγορίες Ελλήνων και Λατίνων μοναχών. Το αστέρι φέρει λατινική επιγραφή: «Hic De Virgine Maria Jesus Christus Natus Est 1717», δηλαδή «Εδώ γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός από την Παρθένο Μαρία 1717». Επάνω από το αστέρι κρέμονται δεκαπέντε ασημένια καντήλια: έξι ανήκουν στους Ελληνορθοδόξους, πέντε στους Αρμένιους και τέσσερα στους Ρωμαιοκαθολικούς. Από πάνω είναι η Αγία Τράπεζα των Ορθοδόξων. Απέναντι από τον τόπο γέννησης του Χριστού είναι η Αγία Φάτνη, που ανήκει στους Ρωμαιοκαθολικούς. Εδώ, οι «αγραυλούντες ποιμένες», ακούγοντας το χαρμόσυνο μήνυμα των αγγέλων για τη Γέννηση του Μεσσία, προσκύνησαν πρώτοι το Θείο Βρέφος. Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Ελένη βρήκε την αυθεντική πήλινη φάτνη του Κυρίου, την οποία αντικατέστησε αργότερα με μία ασημένια. Αυτή η φάτνη μεταφέρθηκε στη βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζόρε στη Ρώμη και σωζόταν ώς τον 12ο αιώνα. Πλάι στην Αγία Φάτνη, βρίσκεται το λατινικό προσκύνημα των Μάγων, που «πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν» (Μτ. 2: 11). Στη βορειοδυτική γωνία του Αγίου Σπηλαίου υπάρχει μία δεξαμενή που συνδέεται με πολλές θρησκευτικές παραδόσεις, όπως με εκείνη κατά την οποία η Παρθένος άντλησε από αυτήν νερό, για να πλύνει τον νεογέννητο Χριστό.
Επιμέλεια κειμένου: Σοφία Σφυρόερα
